De fascinerende werking van natuur

Een ondergaande zon, het dwarrelen van blaadjes in de herfst. Natuur trekt de aandacht zonder dat het moeite kost. Dit fenomeen wordt in de wetenschappelijke literatuur aangeduid als ‘zachte fascinatie’. Volgens de Attention Restoration Theory van Kaplan & Kaplan (ART; 1989) is er sprake van zachte fascinatie als er naast de aandachtsvragende gebeurtenis of omgeving nog gelegenheid is tot reflectie, bijvoorbeeld nadenken over onopgeloste problemen of filosoferen over de doelen en prioriteiten in het leven. Dit in tegenstelling tot harde fascinatie waarbij de gebeurtenis of omgeving zoveel aandacht opeist dat er geen ruimte overblijft tot reflectie. Volgens de ART kan de rustgevende werking van natuur worden verklaard doordat natuurlijke omgevingen over het algemeen zachte fascinatie oproepen, terwijl bijvoorbeeld stedelijke omgevingen vooral harde fascinatie oproepen.

Fractale vormen

De fascinerende werking van natuur wordt in verband gebracht met de fractale vormen van natuur. Fractalen zijn vormen waarvan het patroon zich blijft herhalen als je inzoomt. Bijvoorbeeld een tak van een boom heeft dezelfde vorm als de hele boom. Een stukje bloemkool is op zichzelf ook weer een bloemkooltje. Dit soort vormen zie je overal terug in de natuur. Ze hebben een fascinerende, rustgevende uitwerking op mensen. Misschien omdat het makkelijk is om ze te verwerken, doordat er zoveel ‘dubbele informatie’ in fractale vormen zit. Het zou ook kunnen zijn dat fractale vormen ons fascineren doordat onze hersenen in en met de natuur zijn geëvolueerd, en daardoor misschien beter afgestemd op het verwerken van dit soort informatie. Hoe het ook precies zit: mensen worden van jongs af aan gefascineerd door natuur. Dit heeft een rustgevend effect en stemt tot nadenken over belangrijke dingen in het leven.

Verder lezen

Kaplan, R., & Kaplan, S. (1989). The experience of nature: A psychological perspective. Cambridge University Press.

Van den Berg, A. E., Joye, Y., & Koole, S. L. (2016). Why viewing nature is more fascinating and restorative than viewing buildings: A closer look at perceived complexity. Urban Forestry & Urban Greening, 20, 397-401.