Wat maakt natuur gezond?
Als je deze vraag aan mensen stelt dan verwijzen ze meestal naar dingen als ‘frisse lucht’, ‘buiten zijn’ en ‘in beweging komen’. Het klopt inderdaad dat contact met natuur vaak samen gaat met het inademen van frisse buitenlucht en actief bezig zijn. Maar deze ervaringen zijn niet gebonden aan de natuur, het is ‘bijvangst’ die je meepakt als je de natuur in gaat. Om de gezonde werking van de natuur beter te begrijpen bespreken we hier vier speciale kenmerken van natuur die mede-verantwoordelijk zijn voor de gezonde werking van contact met natuur.
Fascinatie
Een ondergaande zon, het dwarrelen van blaadjes in de herfst. Natuur trekt de aandacht zonder dat het moeite kost. Dit fenomeen wordt in de literatuur aangeduid als ‘zachte fascinatie’. Volgens de Attention Restoration Theory van Kaplan & Kaplan (1989) is er sprake van zachte fascinatie als er naast de aandachtsvragende gebeurtenis of omgeving nog gelegenheid is tot reflectie, bijvoorbeeld nadenken over onopgeloste problemen of filosoferen over de doelen en prioriteiten in het leven. Dit in tegenstelling tot harde fascinatie waarbij de gebeurtenis of omgeving zoveel aandacht opeist dat er geen ruimte overblijft voor reflectie. Veel van de positieve effecten van natuur zouden kunnen worden verklaard doordat natuurlijke omgevingen over het algemeen zachte fascinatie oproepen, terwijl bijvoorbeeld stedelijke omgevingen vooral harde fascinatie oproepen.
Weerbaarheid
Natuur versterkt de weerbaarheid. Wie kent niet het machtige gevoel van een wandeling over het strand met forse tegenwind. Of de euforie die ontstaat door het trotseren van – overdreven – angsten voor donker of enge beesten. De voldoening van het oogsten van je eigen groenten. Confrontatie met de krachten en negatieve kanten van natuur en het overwinnen van onze diepgevoelde angsten maakt ons psychisch weerbaar. Maar ook in fysieke zin ondersteunt natuur de weerbaarheid. Onder meer doordat direct contact met natuur zorgt voor verrijking van onze darmflora en een betere regulatie van het afweersysteem.
Vrijheid
Mensen ervaren een gevoel van vrijheid in de natuur. Evan alles los laten, eruit zijn. Gedachten de vrije loop laten. Dit gevoel van vrijheid komt deels doordat de natuur een afwisseling is van de dagelijkse woon- en werkomgeving. Waardoor je er niet herinnerd wordt aan verplichtingen en doelen. Maar het is niet alleen maar het ‘anders zijn’ waardoor natuur dat vrije gevoel geeft. Het is ook iets in de natuur zelf. De ervaring verbonden te zijn met alles wat leeft en groeit en bloeit. Het opgaan in een groter geheel van natuur waar we als mens ook deel van uit maken. Waardoor je de dingen kunt relativeren en in een betekenisvolle context kunt plaatsen.
Verbinding
Mensen zijn onderdeel van natuur en daarmee ook onlosmakelijk verbonden met natuur. Voor veel stedelingen is deze verbondenheid echter geen vanzelfsprekend. Ze hebben directe ervaringen met natuur nodig om de band met natuur te ervaren en te versterken. Als iemand die connectie weet te maken, heeft dit positieve gevolgen voor zijn of haar welzijn en houding tegenover de natuur. Verbondenheid met natuur vormt daarmee een belangrijke schakel in de gezonde effecten van natuur.